LAVANTA
Kökeni ve Yayılışı : Lavandula ismi Latince lavare'den gelmekte ve yıkama anlamını taşımaktadır. Zira çok aromalı olan bu bitki yıkama veya banyo suyunda kullanılmaktadır.
Lavandula özellikle Batı Akdeniz Bölgesi'ne yayılmıştır. Bugün yabani olarak Güney Fransa'da Orta İtalya'da Yugoslavya'da İspanya'da ve Yunanistan'da yaygın durumdadır. Ancak yabanilerin bulunduğu bölgeler dışında kültürü Bulgaristan İngiltere A.B. Devletleri ve Kuzey Afrika ülkelerinde yapılmaktadır.
Botanik Özellikleri : Lavanta 20-60 cm boylanabilen Haziran Temmuz aylarında çiçek açan yarı çalımsı çok yıllık bir bitkidir. 60 cm kadar derinlere giden kazık bir köke sahiptir. Dik duran saplar genellikle 4 köşeli olup tüylü ve çıplak gri yeşil renktedir. Kuvvetli dallanır ve yaşlandıkça alt dallar odunlaşır.
Dört köşeli dallar üzerinde karşılıklı durumda bulunan 2-6 cm uzunluktaki çok kısa saplı yapraklar ucu sivri kenarları tam ve içeriye doğru kıvrık şeritsi tipte olup her iki yüzü pamuksu tüylerle örtülü bulunmaktadır. Grimsi yeşil renkte bir aya kısmına sahiptir. Orta kısmında belirgin uzunluğuna bir oyu vardır. Yine yapraklardaki pamuksu tüyler yaşlı yaprakların üst yüzeylerinde görülmez alt yüzde ise gümüşi renkli düzeler bulunur. Az çok 4 köşemsi oldukça büyük başak tipine benzer. Çiçek durumu 20-30 cm kadar uzunluğundaki çıplak sap ucunda bulunur.
Çiçek başağının uzunluğu 16-20 cm olup genellikle 4-6 çiçek kümesinde ve her kümede 6-14 adet çiçek bulunmaktadır. Çiçek kümeleri karşılıklı duran iki yaprak tarafından korunmaktadır. Çok kısa saplı olan lavanta çiçeği gri mavi renkte içi düz ve parlak dışı tüylü bulunan 5 mm kadar uzunluktaki çanak yaprak tarafından korunur. Bu çanak yaprak çiçeği boru gibi sararak büyür ve üst kenarlarında 4 adet küçük sivri dişle nihayetlenir. Ayrıca bir tanede oldukça büyük ve kolay ayırt edilebilen bir çıkıntı daha bulunur.
Çanak yaprakların dış yüzleri kuvvetli tüylüdür ve üzerinde 12 adet uzunlamasına damar bulunur. Çanak yaprağın tüyleri arasında salgı tomurcuğu ve tek hücreli drüze tüyleri bulunmaktadır. Çanak yaprağın altında ve en dışta fazla gelişmemiş olan bir epikalix mevcuttur. Maviden-violeye kadar değişen taç yaprağı önce boru şeklinde büyür boğaz kısmında biraz genişler üstte ise aynı büyüklükte yukarıya doğru 2 büyük parçalı aşağıya doğru 3 küçük parçalı dudaklarla son bulur. Korolla tüpüne bağlanmış olup tüp dışına çıkmayan ikisi uzun ikisi daha kısa 4 adet erkek organ bulunmaktadır. Bunlar taç yapraklarını hiç bir zaman geçemezler. Çiçek tabanında nektar salan bir disk bulunur. İki meyva yaprağından meydana gelen dişi organ birer tohumlu 4 gözden ibarettir.
Çiçek geliştikçe zengin ve kokan nektarsalar. Çiçekler ginodioktir. Böcekelrin ziyaret etmesi sonucu yabancı döllenme olur bununla beraber tabii olarak kendine döllenme de olabilmektedir. Taç yaprağı borusunun orta kısmında enine bir kesit alındığında sık tüylü damarları bulunan çanak yaprağın kesitinin orta kısmında anterlerin bulunduğu görülür.
Çanak yaprağın dış tarafında bulunan damarların çok sayıda dallanmış yükselen tüyleri bulunur. Bunlar arasında küçük sapları tek hücreli olan drüze tüyleri yer almıştır.
Özellikle damarlar arasındaki çukurlarda labiae familyasına özgü salgı tomurcukları bulunmaktadır. Lavantanın meyvesi bir cevizciktir genellikle uzunumsu yumurta şeklinde 2 mm kadar boyunda 1 mm kadar genişliktedir. Rengi koyu kahverenginden siyaha kadar değişir. 1000 dane ağırlığı 1 gr'dan azdır.
İklim ve Toprak İstekleri : Lavanta toprak yönünden seçici olmayan bir bitkidir. Ancak kuru hafif kireçce zengin yerleri sever. Özellikle yeterince toprağın derinliğinde rutubetin bulunması gerekmektedir. Lavanta soğuklara fazla dayanıklı değildir. Ancak Orta Avrupa koşullarında kışı geçirecek kadar soğuğa dayanıklı bazı türleri vardır.
